Vluchten, vechten of bevriezen, wat doe jij bij stress?

Oog in oog met een sabeltandtijger of een holebeer beschikten onze voorvaderen gelukkig over 3 overlevingsstrategieën: vluchten, vechten of bevriezen. Ook vandaag de dag zijn deze reacties nuttig bij acuut gevaar. Denk bijvoorbeeld aan heel hard remmen als iemand de weg oploopt, of wegrennen bij een brand.

Stresshormonen komen vrij en brengen het lichaam in opperste staat van paraatheid:

het hart gaat sneller kloppen
de bloeddruk stijgt
de spieren spannen zich aan
de zintuigen staan op scherp
de pijngevoeligheid vermindert.

Automatische reacties

De reactie die je hebt kan verschillen per gebeurtenis en ook van persoon tot persoon: bij het zien van een ernstig verkeersongeval zal de een acuut gaan handelen (vechten), de ander blijft stokstijf toekijken (bevriezen), een derde draait zich om en loopt weg (vluchten). Naderhand vragen mensen die bevriezen of vluchten zich vaak af waarom ze niet in actie zijn gekomen, wat met schuldgevoelens gepaard kan gaan. Het gaat hier echter om automatische reacties, die buiten het denken om gaan, waarbij in de eerste momenten geen ander besluit genomen kan worden. Als de stresshormonen afnemen en het denken weer inschakelt, kan de persoon die vlucht, de keuze maken om alsnog te gaan helpen.

Oerreacties in je dagelijks leven

Je brein wordt in deze moderne tijd niet alleen geactiveerd door acuut gevaar. Door alle prikkels die je op je af krijgt, kan een situatie van chronische stress ontstaan waarin de stresshormonen in verhoogde mate aanwezig zijn in je lichaam. Je bent dan in een staat van paraatheid die niet past bij de relatieve mildheid van een situatie. Je bent minder in staat om te relativeren en het kan zomaar gebeuren dat je op zo’n moment een “versie light” van de oerreacties vechten, vluchten en bevriezen laat zien.

Vluchten wordt weglopen als iemand een vervelende opmerking maakt of je in jezelf keren en niet meer reageren. In de verdediging schieten of daadwerkelijk op de vuist gaan zijn uitingen van het oeroude vechten. Als je bevriest kan het zijn dat je krampachtig vasthoudt aan je mening (starheid) of dat je dichtklapt en niet meer uit je woorden komt.

Het gaat hier meestal om herkenbare patronen: onder druk of stress reageer je vaak op dezelfde manier. Zo kan het gebeuren dat je door langdurige stress de grip kwijt raakt op je functioneren en dat je als reactie nog harder gaat werken, een vorm van vechten.

In tegenstelling tot situaties van acuut gevaar, speelt je denken hierin wel een rol. Het zijn je gedachten die een gevoel van bijvoorbeeld angst of onmacht oproepen, wat op zijn beurt weer leidt tot vlucht- vecht- of bevriezingsgedrag.

6 stappen om uit je patroon te gaan

word je bewust van de manier waarop je reageert in stresssituaties of in periodes van spanning of overbelasting (je patroon). Vraag eventueel anderen wat hen opvalt.
vraag je af hoe je in dergelijke situaties anders zou willen reageren, maak het zo concreet mogelijk
signaleer je vlucht-, vecht- of bevriezingsreactie op het moment dat een stresssituatie zich voordoet
bouw een time-out in door bijvoorbeeld tot 10 te tellen
vraag je in de time-out af of je door wil schieten naar je patroon of deze keer juist anders wil reageren
reageer!

N.B. het blijft altijd een keus om te reageren zoals je het meestal deed. Het verschil is dat het deze keer een bewuste keus is en niet iets dat je lijkt te overkomen!

En jij, ben jij je bewust van je eerste reactie?

Soms lukt het niet om jouw reactie te ontdekken of om een time-out voor jezelf in te bouwen. Je weet dat je te sterk reageert en toch kan je het niet veranderen.

In dat geval helpt het je misschien om een keer met mij te praten. Ik help je om in te zien waar je vastloopt en om andere, nieuwe keuzes te maken.

Neem gerust contact met me op!

Saskia

Op naar energiek, enthousiast en zinvol werken en leven!

Mon, 02 April